main.tex

\documentclass[a4paper,12pt,twoside]{article}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage{lmodern}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[icelandic]{babel}
\usepackage{geometry}
\geometry{a4paper, margin=1in}
\usepackage{fancyhdr}
\usepackage{wrapfig,graphics}
\usepackage{xcolor}     % For color support
\usepackage{hyperref}
\usepackage{csquotes,biblatex} 
\addbibresource{references.bib} 
\usepackage{float}
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{automata, positioning, arrows, calc}
\usepackage{hyperref} % Include this package for hyperlinks


% Custom blue
\definecolor{blue}{RGB}{16, 9, 159}

% Set up the color for hyperlinks
\hypersetup{
    colorlinks=true,     % Enable colored links
    linkcolor=blue,      % Color for internal links (sections, pages)
    urlcolor=blue,       % Color for URLs
    citecolor=blue,      % Color for citations
    filecolor=blue,      % Color for files
    linkbordercolor=blue % Color for boxes around links
}
\title{Lokaskýrsla: HiDef Textíll: \\ Tæknivæddar prjónavélar}
\author{Elías Lúðvíksson, Guðrún Ísafold Hilmarsdóttir\\ og Snæfríður Ebba Ásgeirsdóttir}
\date{26. september 2024}


% Set up the header for the document
\pagestyle{fancy}

% Set headers for odd and even pages
\fancyhead{}
\fancyhead[RO,LE]{\includegraphics[width=2cm]{myndir/logo}} 
\setlength{\headheight}{21.88376pt}

% Title in blue, centered on both odd and even pages
\fancyhead[LO,RE]{\textcolor{blue}{\leftmark}}   % `\leftmark` gets the title from \section or \chapter

% Update the footer
\fancyfoot[CO,CE]{\textcolor{blue}{\thepage}}


\begin{document}
\maketitle
\begin{abstract}
    \emph{HiDef Textíll: Tæknivæddar prjónavélar} verkefnið snýst um að sameina hefðbundna textílvinnslu og nútímatækni með nýsköpun í gömlum prjónavélum frá 10. áratugnum. Með því að snjallvæða úrelda prjónavél með netsamskiptum og frjálsum hugbúnaði verður til tól sem hentar skapandi starfi nútímans, en jafnframt stuðlar að sjálfbærni. Verkefnið er þverfaglegt og felur í sér þátttöku nemenda úr vélaverkfræði, hagnýttri stærðfræði og fatahönnun, sem fá tækifæri til að vinna saman að þróun tækjalausna, verkefnastjórnun og frumgerðasmíði. Markmiðið var að hanna starfshæfa prjónavél sem hægt verður að kynna á ráðstefnum eins og Hönnunarmars og UTmessunni. Verkefnið stuðlar að aukinni þátttöku í STEAM menntun, þar sem listir og tækni mætast á nýstárlegan hátt, og varðveitir um leið menningararf í nútímasamhengi. Við verðum einnig á Vísindavöku Rannís 28. september nk. að kynna verkefnið fyrir almenningi, þar sem við notum vélina til að sýna samstarf háskólanna í virku sambandi við atvinnulífið.
\end{abstract}

\tableofcontents
\newpage

\section{Lýsing á verkefninu}


\begin{wrapfigure}{r}{0.5\linewidth} 
    \centering \label{img:passap}
    \includegraphics[width=.9\linewidth]{myndir/skema-e6000.png}
    \caption{PASSAP E6000}
\end{wrapfigure}

\subsection{Markmið}
Markmið verkefnisins \emph{HiDef Textíll: Tæknivæddar prjónavélar} er að þróa sjálfbæra og hagkvæma lausn fyrir minni hönnuði með því að uppfæra úreltar prjónavélar frá 10. áratugnum með nútímatækni, nánar tiltekið \textit{Passap Electronic 6000} oftast kallað \textit{Passap E6000} (sjá mynd \ref{img:passap}). Verkefnið miðar að því að snjallvæða þessar vélar með netsamskiptum, frjálsum hugbúnaði og þróa nýtt notendaviðmót sem gerir vélarnar aðgengilegar nútímanotendum. Með því að sameina hefðbundna textíl\-framleiðslu, sjálfbærni og nýsköpun er markmiðið að búa til tól sem hentar bæði minni hönnuðum og kennslu í STEAM greinum. Verkefnið stuðlar einnig að varðveislu menningararfs með því að færa sér\-íslensk textílmynstur úr \emph{Sjónabók} yfir í staf\-rænt, gagnvirkt form.

Við vildum einnig skrásetja ferlið gaumgæfilega til að veita nemendum innsýn í hvernig þverfaglegt samstarfsverkefni á sér stað og tengja verkefnið við kennsluskrá \emph{Háskóla Íslands} og \emph{Listaháskóla Íslands}. Með þessu er markmiðið að auðvelda nemendum skilning á því hvernig nýsköpun, tækni og listir geta unnið saman í fræðsluumhverfi og þverfaglegu samstarfi.

\subsection{Staða þekkingar}

Á alþjóðavísu hafa ýmsir hakkarar og ,,hackerspace'' unnið með gömlum prjónavélum og endurhugsað þær með nútímatækni. Dæmi um slíkt er \emph{KnitterStream} \cite{knitterstream}, sem var listagjörningur á C2-MTL ráðstefnunni í Montréal, Kanada árið 2012 þar sem gömul rafknúin prjónavél var notuð til að umbreyta tístum á Twitter í refil (sjá mynd \ref{fig:knitterstream}). KnitterStream tengdi saman gögn og prjónaframleiðslu í rauntíma og sýndi hvernig hægt væri að samþætta stafrænar upplýsingar við textíl\-framleiðslu á skapandi hátt. Þetta verkefni var þó meira hugsað sem einnota listaverk en kennslutæki eða framleiðslulausn fyrir minni hönnuði.

\begin{figure}[H]
    \centering
    \includegraphics[height=.3\textheight]{myndir/knitterstream_24.jpeg}
    \includegraphics[height=.3\textheight]{myndir/knitterstream_25.jpg}
    \caption{Svipmyndir af KnitterStream á C2-MTL ráðstefnunni 2012}
    \label{fig:knitterstream}
\end{figure}

Einnig hafa verið unnin verkefni eins og endurbygging á \textit{Passap E6000} prjónavélinni af Backspace, Hackerspace í Bamberg, Þýskalandi \cite{bamberg}. Þar var lögð áhersla á að snjallvæða eldri prjónavél með því að koma á tengingu við nútíma hugbúnað. Irene Wolf hefur einnig þýtt og skráð hluta af þessum breytingum á ensku  \cite{irene}, en þrátt fyrir að þessi þekking sé aðgengileg almenningi, er ferlið enn frekar óljóst og þarfnaðist ítarlegri leiðbeiningar svo nýgræðingar gætu fylgt þeim eftir.

Þrátt fyrir þessi verkefni hefur skortur verið á lausnum sem einblína á kennslufræðilegt ferli eða aðgengi fyrir byrjendur sem hafa ekki mikla reynslu af vél- eða hugbúnaðargerð. Markmið okkar var að fylla þetta skarð með því að gera ferlið aðgengilegra og notendavænna fyrir þá sem vilja nota þessar vélar, en hafa ekki djúpa tæknilega þekkingu. Verkefnið einblínir á hvernig hægt er að nýta gömlu prjónavélarnar með nútíma hugbúnaði og bjóða upp á heildarlausn sem tengir saman vél- og hugbúnað á einfaldan og skýran hátt.


Okkur var einnig kært að nota séríslensk mótíf í okkar útprjóni. Við sóttum því eftir samstarfi við \emph{Heimilisiðnaðarfélagið} og \emph{Þjóðminjasafn Íslands}, sem gáfu út tímamótaverkið \emph{Íslensk Sjónabók} \cite{Sjonabok}, sem inniheldur safn tíu handrita frá 16.-18. öld sem varðveitt hafa íslensk útsaumsmynstur. Því miður er þessi bók komin úr prentun og ekki stendur til að endurprenta hana sökum kostnaðar. Markmið útgefanda var að gera mynstrin aðgengileg svo hönnuðir gætu endurnýtt okkar ríka menningararf í listsköpun sinni. Þeir tóku því vel í að við myndum veita þessum mynstrum nýtt líf og útbúa tól til að hægt væri að vinna með mynstrin á gagnvirkan hátt.


\begin{figure}[H]
    \centering
    \begin{minipage}[b]{0.45\linewidth}
        \centering
        \includegraphics[width=.8\linewidth]{myndir/sjónabók.png}
        \caption{Íslensk Sjónabók}
        \label{fig:sjonabok}
    \end{minipage}
    \hspace{0.05\linewidth} % Add space between the figures
    \begin{minipage}[b]{0.45\linewidth}
        \centering
        \includegraphics[width=\linewidth]{myndir/skema-kniterate.png}
        \caption{Kniterate}
        \label{fig:kniterate}
    \end{minipage}
\end{figure}



\subsubsection{Samanburður við nútíma prjónavélar}
Það eru til nútíma prjónavélar eins og \emph{Kniterate}, sem eru hannaðar sérstaklega fyrir minni hönnuði og smærri framleiðendur \cite{kniterate}. Slíkar vélar kosta þó yfir 16.000 evrur og eru tiltölulega flóknar í notkun að mati innlendra notenda. Eldri prjónavélar eins og \textit{Passap} sem við vinnum með, eru tiltölulega einfaldar í notkun, en skortir nútíma tengingar og notendavænt viðmót. Með því að snjallvæða þessar vélar og þróa hugbúnað sem gerir þær samhæfðar við nútíma framleiðsluaðferðir, getum við boðið upp á hagkvæmari og aðgengilegri lausn fyrir minni hönnuði, þar sem tæknilegt flækjustig er mun lægra.

\subsubsection{Ný viðbót við þekkingu}
Verkefnið okkar bætir við núverandi þekkingu með því að skrásetja ferlið gaumgæfilega og þróa lausn sem gerir byrjendum kleift að nýta eldri vélar með nútíma tækni. Með áherslu á kennslufræðilegt ferli og einfaldleika er markmiðið að tengja lausnina við námskrár Háskóla Íslands og Listaháskóla Íslands, svo nemendur úr ólíkum fræðasviðum geti lært af þverfaglegu samstarfi. Þetta gefur tækifæri til að búa til hönnunarferli sem tengir saman arfleifð og nýsköpun á sjálfbæran hátt, á skala sem hentar smærri hönnuðum og framleiðendum. Aðferðafræðin er útlistuð í kafla \ref{sec:adferdafraedi}.

\subsection{Staða verkefnis}
Verkefnið snýst um endurbætur á svissneskum prjónavélum frá 10. áratuginum, en framleiðsla þeirra hætti um aldamótin þegar \textit{Passap} fór á hausinn. Þar af leiðandi eru nýir varahlutir nánast ófáanlegir nema með því að leita að notuðum vélum og nýta hluti úr þeim sem eru enn í lagi. Þrátt fyrir að framleiðslan hafi stöðvast, eru vélarnar vel gerðar og enn í notkun af áhugafólki. Það eru virk net-samfélög sem einblína á slíkar vélar, eins og Facebook grúppur og \href{https://www.mkc.community/}{Machine Knit Community}. Auk þess eru til þónokkrar YouTube rásir sem bjóða upp á leiðbeiningar og stuðning við þessa vélar.

Forkönnun á tæknilegum og markaðslegum þáttum hefur sýnt að þörf er á hagkvæmum lausnum fyrir minni hönnuði sem vilja nýta þessar vélar, en þar sem fyrirtækið er hætt, er engin áframhaldandi þróun á þessum vélum til staðar. Verkefnið okkar miðar því að því að snjallvæða þessar vélar og tryggja að hægt sé að nýta þær á nýjan hátt með nútíma tækni og þannig auka sjálfbærni og minnka óþarfa sóun. Með því að bæta við stafrænu viðmóti og tengingu við nútíma hugbúnað, getum við komið þessum vélum í notkun sem hagkvæmari valkost fyrir smærri hönnuði og kennsluumhverfi.

\section{Nýnæmi}
\subsection{Staða markaðar}
Væntanlegur markhópur fyrir afurðina nær til minni hönnuða, listamanna, hönnunarnema og menntastofnana sem leita að hagkvæmum og sveigjanlegum lausnum til að skapa og framleiða textílvörur á sjálfbæran hátt. Markaðurinn hefur þróast í átt að sérsniðinni framleiðslu og sjálfbærni, en margar af þeim lausnum sem eru í boði, eins og \textit{Kniterate}, eru mjög dýrar og því ekki raunhæfur kostur fyrir smærri aðila. \textit{Kniterate}, sem er nútíma prjónavél hönnuð fyrir minni hönnuði, kostar um 16.000 evrur og hefur margra mánaða biðlista. Þrátt fyrir að \textit{Kniterate} bjóði upp á háþróaða tækni, er notkun hennar tæknilega flókin og því ekki aðgengileg fyrir alla.

Afurðin okkar aðgreinir sig með því að bjóða upp á hagkvæma og aðgengilega lausn sem nýtir eldri prjónavélar sem eru enn í góðu ástandi, en krefjast uppfærslu til að mæta nútímakröfum. Þar sem markmiðið er að snjallvæða þessar vélar og þróa notendavænt viðmót ásamt tengingu við nútíma hugbúnað, verður lausnin aðgengileg fyrir þá sem hafa ekki djúpa tæknilega þekkingu. Þetta skapar tækifæri fyrir smærri hönnuði og menntastofnanir til að vinna með tæki sem eru á mun lægra verði en nýrri iðnaðartæki, án þess að fórna sveigjanleika og gæðum. 

Að auki stuðlar afurðin að sjálfbærni með því að nýta eldri tæki sem annars væru ónothæf eða á leið í landfyllingu. Með því að gera þessar vélar aðgengilegar á ný, er hægt að draga úr sóun og stuðla að hringrásarhagkerfi þar sem endurnýting er í forgrunni. Lausnin er því bæði hagkvæm og umhverfisvæn og styrkir sjálfbæra þróun innan textíl- og hönnunargeirans.

\subsection{Áskoranir}
\subsubsection{Vélrænar áskoranir}
Vélrænar áskoranir fólust í því að nýta raflagnir eldri vélarinnar og bæta við spennubreytum til að tengja Arduino örtölvu við vélina. Örtölvan þarf að stilla seglastöðu prjónalássins, sem stjórnar nálarhreyfingum vélarinnar. Einnig var áskorun að tengja viðbættan mótor þannig að samskipti milli mótors, örtölvu og notenda færu rétt fram. Nákvæmni er lykilatriði til að tryggja hnökralaust prjónaferli.

\subsubsection{Hugbúnaðarlegar áskoranir}
Hugbúnaðarlegar áskoranir fólust í þróun á sjálfvirkni fyrir prjónamynstur. Upphaflega var stefnt að því að nota spunagreind til að búa til ný prjónamynstur með tækni eins og \href{https://openai.com/index/dall-e-2/}{Dall-E 2} og \href{https://www.midjourney.com/home}{Midjourney}, en það reyndist erfitt að fá áreiðanlegar niðurstöður sem fylgdu nákvæmlega okkar textaskilaboðum. Við vildum tryggja fallegt flæði milli ólíkra mynstra og skoðuðum því tækni úr tölvuleikjagerð, eins og Wave Function Collapse (WFC), sem býr til flæðandi grunnmynd eftir fyrirfram gefinni forskrift. Þessi tækni reyndist þó ekki henta okkar þörfum, og við ákváðum að þróa einfaldara módel til að bæta saman mynstrum frá ólíkum notendum með góðu flæði á milli þeirra.

\subsubsection{Prjónaáskoranir}
Prjónaáskoranir tengdust notkun innlends efniviðar. Við fengum einband á kónum frá Ístex til að nota í verkefnið, en einband er frekar gróft garn sem hentar almennt ekki vel fyrir prjónavélar. Til að mynda er ekki hægt að nota einband í \textit{Kniterate} prjónavélar án þess að það slitni í tíma og ótíma. Við prufuðum mismunandi prjónaáferðir til að finna lausn sem hentar íslensku einbandi og náðum ágætum árangri í því eftir sumarið.

Rétt spenna á garni reyndist einnig áskorun, þar sem spennugjafinn var orðinn misilla farinn fyrir ólíka garnleiðara. Þetta olli því að spennan var ójafnari, sem gat valdið vandamálum við prjónun. Einnig mynduðust stundum langir spottar á jaðri prjónastykkisins, sem tengdist spennu garnsins og því hversu langt prjónalásinn ferðast umfram það sem er prjónað. Með frekari reynslu af vélinni og tilkomu mótorvirkni, sem gerir jafnara átak á prjónið, hefur þetta batnað til muna.


\subsection{Afleidd tækifæri}
Verkefnið býður upp á fjölbreytt afleidd tækifæri, bæði fyrir hönnuði og menntastofnanir. Með því að gera eldri prjónavélar aðgengilegar og uppfæra þær með nútímatækni, eru nýir hönnuðir valdefldir til að nýta þessar vélar sem hagkvæm vinnutól í sinni sköpun. Þetta skapar aukin tækifæri fyrir sjálfstæða hönnuði og smærri framleiðendur sem vilja vinna með sjálfbærar lausnir.

Að auki geta grafískir hönnuðir nýtt munsturgerð okkar úr \textit{Sjónabók}, sem er ekki einskorðuð við prjónaskap. Mynstrin bjóða upp á margvíslega notkunarmöguleika í skapandi störfum, hvort sem það er í textílvinnu eða öðrum miðlum. Með því að færa þessi séríslensku mynstur yfir í gagnvirkt stafrænt form, opnast dyr fyrir fleiri skapandi útfærslur á þessum menningararfi.

Verkefnið býður einnig upp á möguleika á þróun nýs kennsluefnis sem getur aukið áhuga á STEAM\footnote{STEAM: Science, Technology, Engineering, Arts, and Mathematics.} námi. Með því að tengja listir og tækni á skemmtilegan og aðgengilegan hátt í kennsluumhverfi, má vekja áhuga nýrra kynslóða á þverfaglegum lausnum og nýsköpun. Þetta kennsluefni getur nýst bæði í framhaldsskólum og á háskólastigi, þar sem áhersla er lögð á samspil skapandi hugsunar, tækni og sjálfbærni.


\subsection{Hugverkastefna}
Verkefnið byggir á \textit{Free and Open Source Software} (FOSS) hugmyndafræðinni, þar sem allur hugbúnaður, tækni og aðferðir verða opnar og aðgengilegar fyrir almenning. Markmiðið er að stuðla að aukinni dreifingu og aðgengi að þeim lausnum sem þróaðar eru í verkefninu, þannig að sem flestir geti nýtt sér þær til frekari þróunar eða nýsköpunar.

Við höfum leyfi frá Heimilisiðnaðarfélaginu og Þjóðminjasafni Íslands til að dreifa mynstrum úr \textit{Sjónabók} á stafrænu formi. 

Sem rannsóknarverkefni á vegum Háskóla Íslands er allt efni og niðurstöður verkefnisins aðgengilegt í gegnum heimasíðu verkefnisins undir léni háskólans, \url{https://textill.hi.is} (vefur er ekki tilbúinn, verður opnaður fyrir nk. Hönnunarmars). Þar munu bæði kennsluefni og hugbúnaðarlausnir verða tiltækar fyrir almenning til frjálsrar notkunar og þróunar og er markmiðið að efla opið samfélag og samstarf í kringum lausnir verkefnisins.

\section{Skipulag og stjórnun}
\subsection{Stjórnun}
Verkefninu var stýrt af kennurum við Háskóla Íslands og Listaháskóla Íslands, þar sem hver kennari hafði ábyrgðarsvið sem tengist þeirra sérsviðum. Verkefnisstjóri og ábyrgðaraðili er Helga Ingimundardóttir, lektor í iðnaðarverkfræði við Háskóla Íslands. Verkefnið er hluti af rannsóknarverkefni Helgu við háskólann. Verkaskipting innan teymisins er eftirfarandi:

\subsubsection{Nemendur}
Nemendur unnu að mestu sjálfstætt, en höfðu greitt aðgengi að kennurum yfir sumarið. Hvert og eitt þeirra bar ábyrgð á útfærslu síns verkþátts:
\begin{description}
    \item[Elías Lúðvíksson] nýútskrifaður grunnnemi í vélaverkfræði við HÍ, sá um vélrænan hluta verkefnisins, þar á meðal breytingar á prjónavélinni, tengingu við mótor og samskipti við örtölvu.    
    \item[Guðrún Ísafold Hilmarsdóttir] nýútskrifaður grunnnemi í fatahönnun við Lista\-háskóla Íslands, sá um hönnunarvinnu, val á áferð og prjónaskap með íslensku einbandi.
    \item[Snæfríður Ebba Ásgeirsdóttir] grunnnemi í hagnýttri stærðfræði og tölvunarfræði við HÍ, vann að þróun spunagreindar reiknirita og að stafræna mynstur Sjónarbókar.
\end{description}

\subsubsection{Kennarar}
\begin{description}    
    \item[Hafliði Ásgeirsson] tæknimaður í frumgerðarsmiðju HÍ, veitti Elíasi leiðsögn við vélrænar breytingar og þróun frumgerðar.
    \item[Hafsteinn Einarsson] dósent í tölvunarfræði við HÍ, aðstoðaði Snæfríði við þróun spunagreindar reiknirita og tengdra hugbúnaðarlausna.    
    \item[Helga Ingimundardóttir] lektor í iðnaðarverkfræði við HÍ, er verkefnastjóri og ábyrgðar\-aðili. Hún hafði yfirumsjón með verkefninu og tryggði að það fylgdi rannsóknar\-áætlun.
    \item[Hörður Mar Tómasson] stundakennari við rafmagns- og tölvunarverkfræðideild HÍ, veitti Elíasi aðstoð við breytingar á raflögnum og tengingu við örtölvur.    
    \item[Ragna Bjarnadóttir] lektor í fatahönnun LHÍ, veitti Guðrúnu Ísafold stuðning við textíl- og hönnunarvinnu í verkefninu.
\end{description}

Stjórnskipulagið tryggir að verkefnið sé unnið á þverfaglegan hátt þar sem hver þátttakandi hefur skýra ábyrgð sem tengist þeirra sérþekkingu. Verkefnið nýtti sér hæfileika bæði kennara og nemenda til að ná fram markmiðum sínum.


\subsection{Samstarf}
Verkefnið er þverfaglegt samstarfsverkefni þar sem ólíkir aðilar, bæði innanlands og erlendis, koma að því með mismunandi sérþekkingu og aðföng. Samstarfið hefur reynst lykilþáttur í því að tryggja framgang verkefnisins og skapa tækifæri til nýsköpunar.

\subsubsection{Þjóðminjasafn Íslands og Heimilisiðnaðarfélagið}
Þjóðminjasafn Íslands og Heimilisiðnaðarfélagið veittu okkur leyfi til að vinna með mynstur úr \textit{Sjónabók} og deila þeim stafrænt með almenningi. Markmiðið er að auka útbreiðslu þessara sér\-íslensku mynstra og gera þau aðgengileg hönnuðum og almenningi til nýsköpunar og skapandi nota.

\subsubsection{Marel}
Marel veitti tæknilega ráðgjöf með breytingar á prjónavélinni. Fyrirtækið vill efla samstarf við háskóla og sá tækifæri í verkefni sem eflir hringrásarhagkerfi. Þetta samstarf stuðlar að tengingu milli iðnaðar og akademíu.

\subsubsection{Ístex}
Við fengum garn frá Ístex, sem tryggði að við værum að stuðla að hringrásarhagkerfi með því að nýta innlendan efnivið. Þetta stuðlar að sjálfbærri þróun þar sem garn úr íslenskri ull er notað í stað innfluttra efna.

\subsubsection{Textílmiðstöð Íslands}
Textílmiðstöð Íslands bauð okkur í heimsókn á Blönduós, þar sem við fengum að sjá \textit{Kniterate} vél í notkun og kynntum okkur stafrænni textílsmiðju á Íslandi. Einnig fengum við innsýn í ástand eldri prjónavéla, þar sem stofnunin hefur tekið við mörgum úreltum vélum frá dánarbúum, þar sem erfingjar vita oft ekki hvað má gera við þessar vélar.

\subsubsection{Ýr Jóhannsdóttur}
Við heimsóttum íslenskan prjónahönnuð, Ýr Jóhannsdóttur, sem deildi með okkur reynslu sinni af bæði \textit{Kniterate} og \textit{Passap} vélum. Hún hafði áður unnið á \textit{Passap} vélum áður en hún fékk loksins \textit{Kniterate} vél fyrr á árinu. Þetta samtal veitti okkur gagnlegar upplýsingar um hvernig best væri að aðlaga okkar lausnir fyrir prjónahönnuði.

\subsubsection{Owen Mace}
Við vorum einnig í reglulegu sambandi við Owen Mace, rafmagnsverkfræðing frá Ástralíu, sem hefur unnið að opnum hugbúnaði fyrir \textit{Passap} prjónavélar. Ráðgjöf hans hefur hjálpað okkur að villugreina samskipti við vélbúnaðinn. 

\subsection{Kostnaður og fjármögnun}
Verkefnið var styrkt með 9 mannmánuðum af Nýsköpunarsjóði námsmanna til að greiða sumarlaun nemenda sem tóku þátt í verkefninu. Öll önnur vinna var hluti af starfi akademískra starfsmanna, kostuð af samstarfsaðilum eða unnin í sjálfboðavinnu.

Kostnaður við breytingar á vélinni og uppsetningu á heimasíðu var greiddur af rannsóknarsjóði Háskóla Íslands sem hluti af rannsóknarverkefni Helgu Ingimundardóttur, \textit{HiDef Textíll: Bestun á textílferlum með gervigreind}. Ístex styrki okkur með íslensku einbandi.

\section{Verðmæti}
\subsection{Viðskiptaleg markmið}
Verkefnið miðar að því að stuðla að opnu aðgengi og valdeflingu nýrra hönnuða með því að bjóða upp á opnar lausnir fyrir \textit{Passap} prjónavélar og útbreiðslu mynstra úr \textit{Sjónabók}. Við viljum gera \textit{Passap} prjónavélar að aðgengilegum vinnutækjum fyrir hönnuði sem geta nýtt þær í sköpun sína án þess að þurfa að leggja í of háan startkostnað. Einnig viljum við styðja við útbreiðslu mynstra úr \textit{Sjónabók} með því að gera þau aðgengileg á stafrænu formi fyrir almenning.

Varan sjálf er í raun kennsluefni og þekkingin sem hefur safnast í verkefninu, sem sýnir hvernig hægt er að vinna með þverfaglegt samstarf innan háskólasamfélagsins og innlend fyrirtæki. Verkefnið leggur áherslu á að skapa verðmæti með því að stuðla að fræðslu og hagnýtum lausnum fyrir hönnuði og menntastofnanir, frekar en að stefna að hefðbundnum markaðshlutdeild og veltu.

\subsection{Leið á markað}
Til að auka útbreiðslu og kynna verkefnið fyrir breiðum hópi, höfum við nú þegar kynnt það fyrir \href{https://www.mkc.community/about-us}{Machine Knit Community}, alþjóðlegum hópi notenda prjónavéla, sem hefur leitt til áhuga og beiðna um frekari upplýsingar. Við höldum einnig úti Instagram síðu, \href{https://www.instagram.com/hideftextiles/}{@hideftextiles}, þar sem við deilum uppfærslum um verkefnið með fylgjendum okkar, bæði innlendum og erlendum. Við fengum stutta umfjöllun hjá Morgunblaðinu í upphafi sumars \cite{mbl2024}.

Áætlunin er að kynna verkefnið á innlendum ráðstefnum og viðburðum, svo sem á Vísindavöku Rannís (28. september nk.) og á Hönnunarmars 2025. Auk þess höfum við fengið vilyrði frá Hönnunarsafni Íslands um að halda opna vinnustofu fyrir sumarið 2025, þar sem almenningur getur kynnt sér verkefnið og möguleikana sem það býður upp á.

\subsection{Almenn verðmætasköpun}
Niðurstöður verkefnisins geta stuðlað að aukinni verðmætasköpun á Íslandi með því að stuðla að sjálfbærni, varðveislu menningararfs og valdeflingu minni hönnuða. Með því að bjóða upp á opnar lausnir fyrir snjallvæðingu eldri prjónavéla eins og \textit{Passap}, skapast tækifæri fyrir smærri hönnuði til að nýta þessar vélar á hagkvæman hátt í sinni framleiðslu. Þetta gerir nýsköpun innan textíliðnaðarins aðgengilegri og lækkar þröskuldinn fyrir þá sem vilja þróa sín eigin vöru á hagkvæman hátt.

Verkefnið styður við sjálfbæra þróun með því að leggja áherslu á endurnýtingu eldri véla og innlends efniviðar eins og íslenskrar ullar. Í stað þess að henda úreltri tækni, snýst verkefnið um að snjallvæða þessi tæki og koma þeim aftur í notkun. Þetta stuðlar að hringrásarhagkerfi þar sem verðmæti er skapað úr því sem annars gæti farið til spillis.

Að auki bætir verkefnið við íslenskan menningararf með því að gera mynstur úr \textit{Sjónabók} aðgengileg í stafrænu formi. Þessi sér\-íslensku mynstur geta nýst í fjölbreyttum skapandi verkefnum, bæði innanlands og utan. Með því að opna fyrir notkun þessara mynstra styður verkefnið við varðveislu íslenskrar arfleifðar og gerir hana að hluta af samtímahönnun.

Verkefnið getur einnig haft jákvæð áhrif á menntun og nýsköpun með því að tengja listir, tækni og menningararf. Með því að þróa kennsluefni sem tengir saman STEAM greinar, stuðlum við að aukinni vitund og áhuga á þverfaglegri nýsköpun. Þetta getur eflt samstarf innan menntastofnana og skapað tækifæri fyrir nýsköpun sem byggir á bæði tækni og sköpunargáfu.

Þannig er verðmætasköpunin sem verkefnið stuðlar að ekki bundin við tekjur af einstaka afurðum, heldur við fjölþættan stuðning við sjálfbærni, nýsköpun, menntun og varðveislu íslenskrar menningararfleifðar.

\section{Framkvæmd verkefnisins}
Hér er farið yfir hvernig verkefnið var framkvæmt, með áherslu á þrepaskiptingu, helstu áfanga og tímalínu. Verkefnið var skipt í nokkur lykilþrep, þar sem hverjum áfanga var stýrt af ákveðnum ábyrgðaraðilum. Prjónavélin var til húsa í vélaskála VR-III (sjá mynd \ref{fig:workshop}) við Hjarðarhaga 2 í Reykjavík. Nemendur höfðu einnig aðgang að Sprotamýri, frumkvöðlasetri HÍ í Grósku.

\begin{figure}[H]
    \centering
    \includegraphics[width=0.9\linewidth]{myndir/workshop.jpg}
    \caption{Verkefnið var unnið í vélaskála VR-III.}
    \label{fig:workshop}
\end{figure}

\subsection{Tímalína verkefnisins}
\subsubsection{Daglegt stand-up}
Unnið var í verkefninu frá maí til miðjan ágúst þegar kennsla hófst á ný. Til að halda utan um tímalínu verkefnisins var notað \href{https://geekbot.com/}{GeekBot} á \textit{Teams} svæði þátttakenda verkefnisins. Á hverjum virkum degi fengu nemendur fjórar spurningar til að svara, sem voru:
\begin{enumerate}
    \item Slembin spurning til að nemendur kynnast hvort öðru -- svokallaðir ,,icebreakers''
    \item Hvað hefur þú gert síðan síðast? en kerfið gaf þeim upp síðasta svar sem þau gáfu við lið 3.
    \item Hvað ætlar þú að gera í dag?
    \item Þarftu hjálp við eitthvað?
\end{enumerate}
Þannig gátu kennarar fylgst með framgangi nemenda yfir sumarleyfistímabil, og viðeigandi sérfræðingur komið inn eftir þörfum. Mynd \ref{fig:geekbot} sýnir stand-up svörun yfir sumarið, en stundum voru fundir gerðir í persónu í staðinn. 

Kosturinn við að gera þetta á þennan máta er að við höfum eftir sumarið mælanlegt tímaplan fyrir hvað hver liður tók, og hvað voru helstu flöskuhálsar. Hlutir sem eiga til með að gleymast ef ekki er skrifað strax niður.

\begin{figure}[t]
    \centering
    \includegraphics[width=0.8\linewidth]{myndir/standup.png}
    \caption{Þátttaka í tímaóháðu stand-up með \textit{GeekBot}}
    \label{fig:geekbot}
\end{figure}

\subsubsection{Mánaðarlegt yfirlit}
\begin{description}
    \item[Maí 2024:] Forkönnun og undirbúningur.  
    \begin{description}
        \item[Elías] Fyrstu skref:
        \begin{enumerate}
            \item Las um virkni \textit{Passap} vélanna, uppfærslur og mismunandi útgáfur sem voru gerðar.
            \item Kynnti mér fyrri útfærslu af tengingu við vélbúnað og möguleika á stýringum.
            \item Fræsa rafrás útfrá teikningum frá Bamberg \cite{bamberg} og ná stjórn á vélbúnaði í gegnum \textit{Arduino}.
            \item Setja upp javacript forrit sem tengist arudino með serialsamskiptum yfir usb tengi.
        \end{enumerate}
        \item[Guðrún Ísafold og Snæfríður] Þrif og undirbúningur á vél.
    \end{description}
    \item[Júní 2024:] Sambærileg verkefni voru skoðuð til að fá hugmyndir, vélbúnaður var prófaður og byrjað var að skrifa kóða til að senda mynstur til vélarinnar.
    \begin{description}
        \item[Elías] Setti upp bakenda sem tekur við beiðnum yfir netsamskipti og stýrir vélinni, prufukeyrt og villugreint út mánuðinn. Grunnur af vefviðmóti til að stýra vélinni.
        \item[Guðrún Ísafold] Ýmsar prufur voru prjónaðar til þess að kynnast prjónavélunum. Fyrst voru gerðar prufur úr handbókinni fyrir \textit{Passap Duomatic 80} á þá vél en seinna á \textit{Passap Electronic 6000}. Báðar vélarnar virka svipað en sú síðari hefur verið tengd við tölvu sem fylgir vélinni. Prufurnar heppnuðust misvel og í ljós kom að þær eru ekki mjög notendavænar. Fylgt var kennslumyndböndum sem aðgengileg eru á YouTube frá framleiðanda til þess að gera prufur á tölvunni sem fylgdi \textit{Passap E6000} en það kom oft upp \texttt{ERROR} og þurfti því að byrja upp á nýtt. Samskonar verkefni voru skoðuð, hugmyndavinna var gerð í forritinu Procreate. Heimsókn í Heimilisiðnaðarfélagið, Kidka, Textílsetrið á Blönduósi og á vinnustofu Ýrar Jóhannsdóttur (Ýrúrarí) þar sem við fengum að skoða Kniterate vélina hennar. Umsjá með Instagram aðganginum \href{https://www.instagram.com/hideftextiles/}{@hideftextiles}.
        \item[Snæfríður] Sambærileg verkefni skoðuð fyrir hugmyndir. Lærði á vélina og hvernig hún prjónar, skiptir um liti, prjónar mynstur o.fl. Prufugerðir og tengst vélinni í fyrsta skipti. Byrjað að skrifa kóða sem vinnur mynstur til að senda á vélina. Heimsóknir í Heimilisiðnaðarfélagið, prjónaverksmiðjuna Kidka, textílsetrið á blönduósi og vinnustofuna hjá Ýrúrarí.
    \end{description}
    \item[Júlí 2024:]  Mynstur voru færð yfir á tölvutækt form, kóði skrifaður til að vinna með þau á ýmsan hátt, og prufugerðir á vélinni voru framkvæmdar þrátt fyrir tæknileg vandamál.
    \begin{description}
        \item[Elías] Lokasprettur:
        \begin{enumerate}
            \item Betrumbætti vefviðmót til að sýna stöðu vélarinnar í munstrinu.
            \item 3D prentaði stykki sem vantaði til að halda garni.
            \item Lærði hvernig þróun \textit{Passap} vélanna og stýring þeirra á mótornum breytist í gegnum tíðina.
            \item Eftir ótal tilraunir náðum við að kveikja á mótornum.
        \end{enumerate}
        \item[Guðrún Ísafold] Lærði nokkurn veginn á forritin sem Elli og Snæja bjuggu til. Við heimsóttum Þjóðminjasafn Íslands og þar heillaðist ég af Ragnheiði „yngri“ Jónsdóttur. Ég heimsótti Landsbókasafn Íslands og kynnti mér rannsóknarefni betur. Hélt áfram með hugmyndavinnu og prufur sem tengdust henni. Fljótlega var mögulegt að prjóna myndir með kóðanum sem Snæja skrifaði og völdum við Ragnheiði til þess að vera fyrsta prjónaða myndin. Þá notuðum við mynd sem máluð var af henni árið 1684 og er til sýnis á Þjóðminjasafninu. Myndin er jafnan fyrirmynd að myndinni á íslenska 5.000 krónu seðlinum og ættu því flestir að kannast við hana. Leitað var leiða til þess að nota sjónabókarmynstrin í prjóni í bland við myndir. Tímafrekt reyndist að prjóna á vélinni því enn átti eftir að tengja mótor við vélina. Gekk illa að prjóna með fjórum litum í fyrstu en með breyttu prjóni var vel hægt að prjóna með 4 litum. Funduðum með Lilju, fyrrum starfsmanni Þjóðminjasafnsins sem fræddi okkur um Íslensku sjónabókina og mikilvægi hennar. Áframhaldandi umsjá með Instagram aðgangi verkefnisins. Vann að tillögum að fatnaði sem prjónaður er úr vélinni. Fengum meira einband frá Ístex til þess að prjóna með ásamt öðru garni sem hentaði ekki vel.
        \item[Snæfríður] Sjónabókarmunstrum komið yfir á tölvutækt form. Kóði skrifaður sem vinnur með munstrin á ýmsan máta, bæta við borða, bæta við bakgrunni á myndir og skrifa texta. Kóði sem breytir myndum (\texttt{jpg} og \texttt{png}) í prjónamynstur skrifaður. Haldið áfram með prufugerðir sem var ansi tímafrekt þar sem mótorinn var ekki kominn í gang, lentum í ýmsum vandræðum með vélina og fundum út úr því hvernig er hægt að prjóna með 4 litum. Fórum í heimsókn á Þjóðminjasafnið fyrir innblástur og til að skoða hvernig íslensku munstrin voru notuð og tókum fund með Lilju starfsmanni Þjóðminjasafnsins sem upplýsti okkur meira um sjónabækurnar.
    \end{description}
    \item[Ágúst 2024:] Fleiri prufugerðir framkvæmdar, kóði fínpússaður, búinn til samskiptastaðall til að eiga við vélina, þar sem mynstur eru send á miðlægan gagnagrunn og lesin þaðan.
    \begin{description}
        \item[Elías] Verkefni klárað:
        \begin{enumerate}
            \item Hannaði og fræsti út rafrás til að stýra mótornum.
            \item Bjó til vefviðmót opið notendum sem getur tegið við teksta skipunum og búið til prjóna munztur af mynd byggða á tekstanum fyrir vélina. 
            \item Tengdi opna vefviðmótið við gagnagrunn
            \item Bjó til útfærslu af stýringunni sem sækir munstur úr gagnagrunninum til að prjóna og stýrir mótornum.
        \end{enumerate}
        \item[Guðrún Ísafold] Ég skoðaði leiðir til þess að fá sem besta útkomu mynda í prjóni. Ég notaði bæði forritið Procreate og Photoshop til þess og svo kóðann til þess að staðfesta niðurstöður áður en prjónað var. Fór á námskeið hjá Hafliða um þrívíddarprentun, héldum áfram með prufur. Lærði enn betur á fínpússaðan kóða og aðlagaði tillögur að fatnaði að því sem nú þegar var búið að prjóna. Þetta gerði ég með því að útfæra hugmyndir sem nýttu prufurnar svo þær hefðu notagildi og verðmæti að geyma og myndu þá síður enda sem rusl. Gerði prufur til að gera stroff fyrir kraga. Áframhaldandi umsjá með Instagram aðgangi verkefnisins.
       \item[Snæfríður] Enn fleiri prufur og kóði fínpússaður. Mynsturgerð með Wave function collapse reikniritinu útfærð og byrjað á að þróa aðferð til að lita sjónabókarmunstrin sjálfvirkt. Fór á námskeið hjá Hafliða um þrívíddarprentun.
    \end{description}
    \item[September 2024:] Kynning verkefnisins. Fyrstu kynningar á verkefninu fóru fram á Vísindavöku Rannís, þar sem verkefnið var kynnt almenningi. 
    \begin{description}
        \item[Allir] Skýrslugerð og kynning á Vísindavöku.
    \end{description}
\end{description}

\subsection{Helstu áfangar}
\begin{description}
    \item [Stýring á seglum] Við tengdum \textit{Arduino} örtölvu við \textit{Passap E6000} þannig að hægt var að senda skilaboð á vélina um hvaða hjálpanálar ættu að fara í virka eða óvirka stöðu. 
    \item [Tenging við mótor] Við tengdum \textit{Arduino} örtölvu við \textit{Passap E6000} þannig að hægt var að ferja sleðann sjálfvirkt fram og aftur á prjónaborðinu með mótor. 
    \item [Samskiptastaðall] Við hönnuðum samskiptastaðal fyrir prjónavélina, þannig að mynstur frá notenda eru sett á miðlægan gagnagrunn, \textit{Arduino} örtölvan les þaðan hvaða mynstur eru á bið og stýrir seglum og mótor eftir þeirri forskrift. 
    \item [Stafræn Sjónabók] Mynstur úr \textit{Sjónabók} voru til á tölvutæku formi sem \texttt{.eps} myndir sem við myndgreindum svo hægt væri að þýða það yfir í handhægara textaform svo hægt væri að vinna með það áfram. 
    \item [Einfalt hönnunarviðmót] til að vinna með grunnmynstur \textit{Sjónarbókar}, breyta litavali og eiga við einstaka pixla.
    \item [Prjónaprufur] Tilraunir með íslenskt einband og mynstur voru lykilatriði til að tryggja að vélin gæti prjónað á áreiðanlegan hátt með innlendum efnivið.
    \item [Kynning verkefnisins] Verkefnið verður kynnt fyrir breiðum hópi á Vísindavöku Rannís í lok september 2024 og munu frekari kynningar fara fram á Hönnunarmars 2025 og á vinnustofu í Hönnunarsafni Íslands næsta sumar.
\end{description}

\section{Aðferðafræði}\label{sec:adferdafraedi}
\subsection{Breytingar á vélbúnaði}
\input{velbunadur}
\subsection{Sjálfvirk mynsturgerð}
\input{sjalfvirk_mynsturgerd}
\subsection{Prjón- og hönnunarvinna}
\input{prjon_honnunarvinna}

\newpage
\printbibliography

\appendix
\section{Undirskriftir}
\begin{center}
\vfill

\textbf{Nemendur:}
\vspace{2cm}

\underline{\hspace{7cm}} \\
Elías Lúðvíksson \\[1.1cm]

\underline{\hspace{7cm}} \\
Guðrún Ísafold Hilmarsdóttir \\[1.1cm]

\underline{\hspace{7cm}} \\
Snæfríður Ebba Ásgeirsdóttir \\[1.1cm]

\vfill
\textbf{Ábyrgðaraðili:} \\[1.1cm]
\underline{\hspace{7cm}} \\
Helga Ingimundardóttir

\end{center}
\end{document}